- Φιλολογικά μαθήματα---->
- Φυσική---->
- Χημεία---->
- Βιολογία---->
- Μαθηματικά---->
- Δάσκαλοι---->
- Αγγλικά---->
- Γερμανικά---->
- Γαλλικά---->
- Συνάμα, επειδή με την προσφορά ενός φορητού υπολογιστή σε κάθε μαθητή της Α' Γυμνασίου, επανέρχεται το θέμα της επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών, παραθέτω ένα άρθρο μου που έχει γραφεί περί το 2000 (9 χρόνια πριν). Διαβάζοντάς το ξανά έχω πεισθεί ότι η εισαγωγή των ΤΠΕ στην εκπαίδευση, σίγουρα δεν ακολούθησε τις ταχύτητες ανάπτυξης των Η/Υ και του internet.
Όταν μου ζητήθηκε ένα άρθρο με την εμπειρία μου από τα προγράμματα επιμόρφωσης στα οποία μετέχω ως επιμορφωτής, αποδέχθηκα χωρίς δεύτερη σκέψη.
Η διατύπωση παρατηρήσεων και συμπερασμάτων για ένα τόσο πολύπλοκο σύστημα όπως το εκπαιδευτικό, αποδεικνύεται ότι δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Κάθε σχολείο είναι μια ξεχωριστή περίπτωση, κάθε συνάδελφος ήθελε μια προσέγγιση προσαρμοσμένη στα μέτρα του κι' όλα αυτά όσο απλά φαντάζουν άλλο τόσο δύσκολο να κωδικοποιηθούν και να αποδοθούν.
Η προσέγγιση που επιχειρώ είναι μια ειλικρινής προσπάθεια παρουσίασης των προβλημάτων που συνάντησα σχετικά με την εισαγωγή των Τεχνολογιών της Πληροφορικής και της Επικοινωνίας (ΤΠΕ) στο σχολείο. Πιστεύω ότι θα είμαι χρήσιμος αν καταφέρω να εκθέσω, χωρίς να υπερτονίσω ή να αγνοήσω, στάσεις και συμπεριφορές των συναδέλφων καθηγητών.
1η Προσέγγιση.
Είναι αλήθεια ότι η ομαδοποίηση χαρακτηριστικών ενός συστήματος που παρατηρούμε (είτε πρόκειται για φυσικό σύστημα είτε για σύστημα ανθρώπων) είναι ένας εύκολος δρόμος για την κατανόηση συμπεριφορών, χαρακτηριστικών του συστήματος. Η ίδια ομαδοποίηση μας βοηθάει να ανακαλύψουμε τους κανόνες που διέπουν την συμπεριφορά του. Η κατανόηση των χαρακτηριστικών του συστήματος μας δίνει αρκετές πιθανότητες να παρέμβουμε αποτελεσματικά να το διεγείρουμε κατά τρόπο τέτοιο ώστε αυτό να οδηγηθεί σε μια νέα κατάσταση, με πρόσθετα χαρακτηριστικά για τα οποία και γίνεται η παρέμβαση.
Α. Στάσεις των καθηγητών.
- 1.Τεχνοφοβικοί. Εκείνοι που για πολλούς λόγους πιστεύουν ότι η νέα τεχνολογία θα τους παραγκωνίσει και εν τέλει για διάφορους λόγους έχουν δαιμονοποιήσει τις νέες τεχνολογίες και ιδιαίτερα το Internet. (Ο τύπος βρίθει δημοσιευμάτων για χάκερς -δαίμονες του δικτύου- και μπόλικο κυβερνοσεξ, αφού και τα δυο θέματα πουλάνε)
- 2.Tους αδιάφορους.
- 3.Εκείνους που κάνουν αντίσταση μη μαθαίνοντας Η/Υ.
- 4.Εκείνους που ήδη γνωρίζουν τη χρήση Η/Υ, αλλά αρνούνται να συμμετέχουν σε προγράμματα επιμόρφωσης.
- 5.Εκείνους που νοιώθοντας ότι είναι κοντά στην σύνταξη, θεωρούν ότι οι ΤΠΕ δεν τους αφορούν.
- 6.Αυτοί που θα συμμετείχαν αν είχαν χρόνο.
- 7.Αυτοί που συμμετέχουν με ζήλο. (Στα περισσότερα σχολεία αποτελούν την μειοψηφία).
Σ' ένα πρώτο σχολιασμό των παραπάνω συμπεριφορών, έχω να παρατηρήσω τα εξής για κάθε κατηγορία χωριστά καθώς και τον τρόπο "αντιμετώπισης":
Τεχνοφοβικοί: Είμαι σίγουρος ότι δεν είναι περισσότερο τεχνοφοβικοί οι καθηγητές σε ποσοστό μεγαλύτερο απ΄ ότι παρατηρείται σε όλες τις ομάδες των επαγγελμάτων. Μόνο που τα οφέλη από τη χρήση της νέας τεχνολογίας σε άλλα επαγγέλματα κατέστησαν προφανή και δεν έχουν γίνει αντικείμενο συζήτησης. (π.χ. στους λογιστές με προφανή τα θετικά αποτελέσματα της χρήσης των Η/Υ, δεν χρειάσθηκε ιδιαίτερος κόπος από τρίτους για πεισθούν οι όποιοι τεχνοφοβικοί να αλλάξουν γνώμη). Στην πορεία ανακαλύπτω ότι οι τεχνοφοβικοί δεν είναι τόσο αρνητικοί όσο οι ίδιοι νομίζουν και δεν κρύβω την χαρά μου όταν κάποιοι απ' αυτούς αποκρίνονται θετικά, όταν διασκεδάζοντας τις αντιρρήσεις τους βλέπουν, με παραδείγματα, ότι τα πράγματα δεν είναι έτσι όπως νόμιζαν. π.χ. Εκεί έξω δεν βρίσκεται κάποιος να τους κλέψει το αριθμό της πιστωτικής κάρτας, ούτε υπάρχουν μόνο σελίδες για περίεργους όπως άκουσαν χθες σε μια εκπομπή στη τηλεόραση.
Πώς αίρονται οι αντιρρήσεις; Η συνταγή είναι απλή. Αφού μαθαίνουμε για τα ενδιαφέροντα του τεχνοφοβικού τον "οδηγούμε" σε Sites των ενδιαφερόντων του. (Δεν χρειάζεται να έχει προηγηθεί κανενός είδους εκπαίδευση -ούτε Word ούτε Excel- αν αρχίσει κανείς έτσι μάλλον δεν θα τον ξαναδείτε). Στη συνέχεια του "εκμυστηρεύεσθε" ότι όλα αυτά, άρθρα - φωτογραφίες - μπορεί να τα "κλέψει" - να τα τυπώσει, ολόκληρα ή τμήμα τους. Συνήθως θ' αρχίσει να ενδιαφέρεται και για τα εργαλεία αξιοποίησης, αφού το πληροφορικό σοκ που δέχθηκε τον αναγκάζει να σκεφθεί πως μπορεί να εκμεταλευθεί το πλούσιο υλικό.
Αδιάφοροι: Πίσω από την συμπεριφορά κρύβεται μια δυσφορία για τις συνθήκες και το αντικείμενο της δουλειάς. Χαρακτηριστική στάση: "Είμαι είκοσι χρόνια στην εκπαίδευση: κάθε δυο - τρία χρόνια εξαγγέλλονται μεταρρυθμίσεις και το μόνο που βλέπω είναι το σχολείο να πάει από το κακό στο χειρότερο"1.
Στην περίπτωση αυτή η αναζήτηση των ενδιαφερόντων και ο χειρισμός τους όπως και στην προηγούμενη περίπτωση, είναι ο βέλτιστος τρόπος αντιμετώπισης. Χρειάζεται μεγάλη όμως προσοχή μη το παρακάνετε και μεταπέσει στην κατάσταση του μανιακού γιατί μετά από πολύ καιρό βρήκε ενδιαφέρον στην εκπαίδευση. Αν δεν καταφέρετε τίποτα στην πρώτη επαφή μέσω των ενδιαφερόντων μην απογοητεύεστε, όλοι μας έχουμε τα μικρά μυστικά. Τα πράγματα είναι εξόχως δύσκολα στην περίπτωση που θα μείνει ασυγκίνητος από τον όγκο και την ποιότητα του υλικού στο Internet που αφορά την ειδικότητά του, τότε απλά δεν μπορείτε να κάνετε τίποτα.
Κάνοντας αντίσταση: Η ομάδα αυτή πιστεύει ότι οι Η/Υ είναι μια μόδα που επιβάλλουν κάποιοι για δικός τους όφελος και μετά από δυο τρία χρόνια το πράγμα θα έχει ξεφουσκώσει και το σχολείο θα έχει γίνει φτωχότερο.
Στην περίπτωση αυτή η απάντηση είναι: Αφού κάποιοι έχουν όφελος από την χρήση των Η/Υ μήπως και ο ίδιος θα μπορούσε να έχει επίσης όφελος, (το κέρδος δεν είναι κακό πράγμα). Στη συνέχεια ακολουθούμε ότι και στις δυο προηγούμενες περιπτώσεις. Συνήθως στην κατηγορία αυτή το ποσοστό ανταπόκρισης είναι υψηλό, αφού η αντίσταση υποκρύπτει κρυμμένο δυναμικό, που με κατάλληλο χειρισμό μπορεί να αποτελέσει κινητήρια δύναμη. Όσοι γνωρίζουν τη χρήση των Η/Υ αλλά δεν συμμετέχουν σε επιμορφώσεις. Είναι μια ενδιαφέρουσα ομάδα που αξιοποιεί την τεχνολογία για δικό της προσωπικό όφελος αλλά δεν είναι διατιθεμένη να την εντάξει στη σχολική πραγματικότητα για πολλούς λόγους. Είναι οι πιο σκληροί κριτές των προγραμμάτων επιμόρφωσης, αφού θεωρούν ότι:
α. Το εκπαιδευτικό υλικό που έχει πέσει στην αντίληψή τους δεν είναι άμεσα συμβατό με το πρόγραμμα σπουδών.
β. Χαρακτηρίζει το εκπ/κό υλικό και τις επιμορφώσεις χαμηλής ποιότητας και πρόχειρη δουλειά.
γ. Δεν αφιερώνει χρόνο για προγράμματα επιμόρφωσης αφού θεωρεί ότι έτσι γίνεται υποκείμενο εκμετάλευσης από τους φορείς επιμόρφωσης. (Αφού τους θεωρεί συνυπεύθυνους για τα δυο προηγούμενα χαρακτηριστικά του εκπαιδευτικού λογισμικού και των προγραμμάτων επιμόρφωσης και δυστυχώς έχει επιχειρήματα…)2.
Ομολογουμένως είμαστε σε δύσκολη θέση. Μια απάντηση είναι: Υπάρχουν όμως και επιτυχημένες προσπάθειες. Τμήμα της ομάδας αυτής πείθεται πολύ εύκολα όταν δει συγκεκριμένη σοβαρή πρόταση που αφορά λογισμικό ή δραστηριότητα στο Internet.
Όσοι βρίσκονται κοντά στην ηλικία συνταξιοδότησης. Οι περισσότεροι απέχουν, κάποιοι άλλοι θέλουν να μάθουν ίσα - ίσια για δικιά τους προσωπική ικανοποίηση. Δυσκολεύονται να καταλάβουν πως μπορούν οι νέες τεχνολογίες της πληροφορίας θα ενταχθούν στο σχολείο.
Τα επιχειρήματα που έχετε για την ομάδα αυτή είναι καταπέλτης: Το internet είναι ο φθηνότερος τρόπος διασκέδασης κάθε ηλικιωμένου (60δρχ την ώρα το βράδυ - λιγότερο και από τα σποράκια στον κινηματογράφο. Βέβαια δεν του μιλάτε για τα πάγια και τα άλλα κόστη). Θυμίστε του ότι μπορεί να στέλνει e-mail στα εγγόνια του να συνομιλεί με τα παιδιά του που ζουν μακριά. Θυμίστε του επίσης ότι κάποια στιγμή θα είναι μόνος, ένας από τους συντρόφους έχει την ατυχία να φύγει πρώτος και ο H/Y μαζί με το Internet θα είναι ο μόνος του σύντροφος, αλλά μην το παρακάνετε και συγκινηθεί περισσότερο από όσο αντέχει η ηλικία του.
Όσοι δεν έχουν χρόνο. Η κατηγορία αυτή συναντάται κυρίως στα Λύκεια και δεν είναι λίγοι, οι οποίοι δηλώνουν ότι με το όγκο της δουλειάς που έχουν να φέρουν σε πέρας για τις ανάγκες του σχολείου λόγω του νέου συστήματος δεν τους μένει χρόνος να ασχοληθούν με κάτι επίσης νέο. (Είναι γεγονός ότι με τα νέα βιβλία που πήγαν στο Λύκειο φέτος, πολλοί συνάδελφοι βρέθηκαν στην ανάγκη να ανανεώσουν μεγάλο τμήμα των γνώσεών τους).
Είναι γνωστό ότι το Λύκειο πολύ έχει ταλαιπωρηθεί από τις αλλαγές και εν μέρει έχουν δίκιο. Και στην κατηγορία αυτή δεν έχετε πολλά να πείτε, ούτε συμφέρει να αναφερθείτε ότι ο χρόνος δεν περισσεύει και λόγω των δραστηριοτήτων εκτός του σχολείου. Κάντε τον ανήξερο. Εξ΄ άλλου οι περισσότεροι καθηγητές έχουν και δεύτερη δουλειά, τίποτα δεν είναι ντροπή. Μπορείτε όμως να τους πείσετε ότι αν δεν ενσωματώσουν τις νέες τεχνολογίες μάλλον θα πρέπει να περιμένουν μείωση του κύρους τους. Είναι ένα επιχείρημα που πολλούς ταρακουνάει και αρχίζουν να ενδιαφέρονται για την επιμόρφωση. Προτιμάτε κάτι εντυπωσιακό, έτοιμο προς πώληση. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να αρχίσει να ενδιαφέρονται για την επιμόρφωση, το κέρδος είναι σοβαρό κίνητρο. Με την ομάδα αυτή πρέπει να είστε πολύ χρηστικοί, η "μασημένη τροφή" είναι απαραίτητη προκειμένου να μην χάνεται χρόνος σε διδακτικές θεωρίες και προσεγγίσεις, που αφορούν άλλους αλλά όχι τους ίδιους. Πάντως δεν θα χάσετε πού χρόνο γιατί θα διαπιστώσετε ότι η ομάδα αυτή μαθαίνει πολύ γρήγορα.
Ας επιστρέψουμε στην κωδικοποίηση - ανάγνωση των στοιχείων μας από τις παρατηρήσεις της συμπεριφοράς και της απόκρισης των επιμέρους ομάδων. Το μοντέλο του διαχωρισμού σε ομάδες φαίνεται ότι έχει προβλήματα.
Δεν μπορεί να εξηγήσει πως ένας τεχνοφοβικός μεταμορφώνεται σε μανιακό της νέας τεχνολογίας.
Δεν εξηγεί πως γίνεται κάποιος αδιάφορος να βρίσκει ενδιαφέρον στους Η/Υ και δραστηριοποιείται.
Το μοντέλο μας φαίνεται να είναι απλοϊκό, αφού δεν μπορεί να καταλάβει το συνθετότητα του συνόλου και τους κανόνες που διέπουν τη συμπεριφορά του.
Το μοντέλο της ομαδοποίησης είναι ένα πατερναλιστικό εργαλείο που δεν μπορεί να αντιληφθεί τη συνθετότητα του συστήματος το οποίο εξετάζει. Είναι το μοντέλο που είναι ελαστικό απέναντι σε κάθε σκουπίδι αρκεί να βρίσκεται μέσα σ' ένα Cd. Είναι το μοντέλο που ορίζει σαν προοδευτικό κάποιον που παρ' ότι γνωρίζει τη χρήση Η/Υ το κρατά για τον εαυτό του και στο σχολείο το "παίζει" ανήξερος για να μην φορτωθεί δουλειά. Είναι το ίδιο μοντέλο που άκριτα θεωρεί αντιδραστικό εκείνον που έχει πολλές τεκμηριωμένες αντιρρήσεις για τους Η/Υ και τις ΤΠΕ.
- ("Αν το μόνο που διαθέτετε είναι ένα σφυρί, συμπεριφέρεσθε σε όλους σαν να ήταν καρφιά", Abraham Maslow. Δεν πάει πολύς καιρός που διάφορα άνθη συμπεριφέρονταν ωσάν να έβλεπαν παντού καρφιά και ουδέποτε πέρασε από το μυαλό τους ότι μπορεί να είναι οι ίδιοι τα σφυριά!).
Το κοινό στοιχείο σε όλες τις ομάδες είναι ότι όλες αποκρίνονται όταν η γλώσσα την οποία μιλάς είναι κατανοητή στους ίδιους. Είναι αυτό αντιδραστικό; Κι αν ένα κοινό δεν αποκρίνεται θα πρέπει να κατηγορήσουμε το κοινό πριν σκεφθούμε μήπως δεν χρησιμοιήσαμε την κατάλληλη γλώσσα;
Ας δούμε τα δεδομένα με νέα προσέγγιση με τη βοήθεια ενός πιο σύνθετου μοντέλου.
2η Προσέγγιση:
Το σύστημα των εκπαιδευτικών με τη βοήθεια της έννοιας της αυτοποίησης.
Τι είναι η αυτοποίηση;
"Κάθε έμβιος οργανισμός υποκύπτει στο φαινόμενο της "αυτοποίησης". Αυτοποίηση είναι: ο τρόπος με τον οποίο τα έμβια όντα δημιουργούν και αναδημιουργούν τους εαυτούς τους και τον κόσμο τους. Πρόκειται για μια διαδικασία συντήρησης, η οποία ισχύει για τον ατομικό άνθρωπο, αλλά και για δομημένες ομάδες ανθρώπων. Η αυτοποίηση αμφισβητεί έντονα την αλληλεπίδραση. Βασικό της σημείο είναι ότι ο οργανισμός διατηρεί ένα εσωτερικό μοντέλο του κόσμου του, ταυτόχρονα, δημιουργεί ένα σύνορο το οποίο αποτελεί μέρος του οργανισμού. Είναι γεγονός ότι, όταν έχουμε να αντιμετωπίσουμε μια αλλαγή, συνήθως αντιδρούμε, αντιστεκόμαστε, για να μπορέσουμε να διατηρήσουμε αδιάσπαστη την αίσθηση του εγώ μας. Η συντήρηση του εγώ δεν είναι αρνητικό φαινόμενο, ίσα - ίσα που μας βοηθάει να μη γινόμαστε έρμαιο κάθε νεωτερισμού. Από την άλλη, όμως, αποτελεί βαρίδι για την αλλαγή. Δεχόμαστε βέβαια αλλαγές, αλλά ισχύει ο κανόνας "μας ενδιαφέρει μόνο αυτό που μας ενδιαφέρει" ή αυτό που πρέπει να μας ενδιαφέρει και τίποτα περισσότερο". (Χάος, πολυπλοκότητα και μάνατζμεντ, ΑΡΘΟΥΡ ΜΠΑΤΡΑΜ, Εκδόσεις Καστανιώτη).
Αν αναγνώσουμε τη συμπεριφορά των καθηγητών με την βοήθεια της παραπάνω έννοιας τίποτα απ' όσα συμβαίνουν στα σχολεία δεν είναι περίεργο. Οι καθηγητές συμπεριφέρονται με μικρές αποκλίσεις όπως επιβάλλει η αυτοποίηση.
Αν πρέπει να τους κατηγορήσουμε για αντίδραση σε κάθε καινούργιο, πρέπει να κατηγορήσουμε επίσης και εκείνους που επιβάλλουν αλλαγές χωρίς να κάνουν τον κόπο να μιλήσουν τη γλώσσα των συστήματος των καθηγητών.
Όλες οι ομάδες αποκρίνονται μόνο όταν αναφερθήκαμε σε κάτι που τους ενδιέφερε και σε τίποτε άλλο. Είναι ώρα κάποιοι να αποσύρουν τις κατηγορίες περί αντιδραστικότητας, όσοι κατηγορούσαν το σώμα των εκπαιδευτικών για αντίδραση στην "επανάστασή" τους. Το σώμα των εκπαιδευτικών, σε πλήρη αντιστοιχία με την αυτοποίηση, σοφά αν κρίνουμε από τα αποτελέσματα της "επανάστασης", αντιδρούσε αφού τελικά επρόκειτο για "επανάσταση" που α: αφορούσε μόνο τους εμπνευστές και όχι την εκπαίδευση β. Ήταν χωλή αφού δεν κατάφερε να πείσει ούτε εκείνους που κατ' όνομα τη στηρίζανε.
Κάποιος θα αντιτείνει: Με την έννοια αυτή δεν θα μπορεί να γίνει καμία αλλαγή στο εκπαιδευτικό σύστημα. Αυτή η διαπίστωση είναι σωστή, με την προσθήκη: καμία ουσιαστική αλλαγή δεν μπορεί να γίνει χωρίς την συμμετοχή των καθηγητών. (Ένα πρόγραμμα μεταρρύθμισης δεν αποτελεί απλώς μια τεχνοκρατική επέμβαση (κάτι σαν την επιδιόρθωση του αυτοκινήτου) σύμφωνα με την οποία εντοπίζουμε πρώτα το «τεχνικό» πρόβλημα και στη συνέχεια, με τη βοήθεια της κατάλληλης τεχνογνωσίας, το επιλύουμε. Αν ήταν τόσο απλό, θα είχαμε επιλύσει τα περισσότερα προβλήματα που βασανίζουν τους δημόσιους θεσμούς μας. Η αναπόφευκτη δυσκολία του εκσυγχρονιστικού εγχειρήματος εντοπίζεται εν τέλει στο ότι βασίζεται σε ένα σύνολο παραδοχών και … όντας εξαρτώμενες από ευρύτερες κοινωνικές φιλοσοφίες και ιδεολογίες σχετικά με τη σύσταση και τη λειτουργία της κοινωνίας, είναι εγγενώς συγκρουσιακές και κατά συνέπεια αποτελούν αντικείμενο έλλογης πολιτικής διαμάχης3)
Η ευθύνη της διοίκησης.
Α. Να προτείνει ένα συνολικό σχέδιο αλλαγής, στην κοινή θέα όλων των κοινωνικών εταίρων αφού η εκπαίδευση αφορά όλους, χωρίς κρυφούς στόχους. (Η ύπαρξη κρυφών στόχων αποδυναμώνει το σχέδιο αφού λίγοι θα το υπερασπισθούν, και ακόμα περισσότεροι θα το αποδυναμώσουν σιωπηρά).
Β. Να πείσει το σώμα των εκπαιδευτικών για τη σοβαρότητα του εγχειρήματος με όλες τις παραμέτρους4.
Γ. Είναι συνευθύνη της πολιτείας και των καθηγητών να βρίσκουν κοινό δρόμο για την υλοποίηση των αλλαγών που επιβάλλεται να γίνουν για την κάλυψη αναγκών της κοινωνίας.
Η ευθύνη των εκπαιδευτικών.
Α. Στον διάλογο με την διοίκηση να παίρνουν υπ' όψιν και τις ανάγκες της κοινωνίας για μεταβολές στο περιεχόμενο των σπουδών και να μην συμπεριφέρονται ως συντεχνία που απλά θέλει να υπερασπισθεί τα κεκτημένα.
Β. Να εγκαλούν την διοίκηση για τυχόν κενά στις προτάσεις και να αντιπροτείνουν.
Γ. Οι εκπαιδευτικοί δεν μπορούν να κινούνται μόνο από δημοσιοϋπαλληλικά ελατήρια και να αρνούνται προφανείς αλλαγές που πρέπει να ενσωματωθούν στο σχολείο για να υπερασπίσει το ίδιο τον κοινωνικό του ρόλο.
Γιατί επιμόρφωση;
1.Μεγάλο τμήμα των καθηγητών δεν φαίνεται να έχει καταλάβει ότι η γνώση του απαξιώνεται καθημερινά και συμπεριφέρεται ωσάν: όλος αυτός ο θόρυβος για τις νέες τεχνολογίες δεν τον αφορά. Οι όποιες δράσεις επιμόρφωσης και εξοπλισμού του σχολείου με νέες τεχνολογίες εμφανίζονται να είναι αποσπασματικές - χωρίς να φαίνεται το συνεκτικό νήμα που τις συνδέει.
2.Ένα άλλο μεγάλο επίσης τμήμα των καθηγητών είναι βολεμένο στη δεδομένη κατάσταση έστω κι δεν τον ικανοποιεί και δεν αντιλαμβάνεται το χρέος που επωμίζεται από τα πράγματα να αναλάβει την ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών στη διδακτική του πράξη. Δεν έχουν αντιληφθεί ότι το διδακτικό τους έργο θα αλλάξει δραματικά στα επόμενα χρόνια, αφού πολύ μεγαλύτερο τμήμα της γνώσης θα διατίθεται στο Internet με αποτέλεσμα τον διακριτικό παραγκωνισμό όσων δεν ενσωματώσουν τις νέες τεχνολογίες. ("Το Internet είναι η τυπογραφική μηχανή του Γουτεμβέργιου, εμποτισμένη με στεροειδή. Η επανάσταση του Γουτεμβέργιου δεν ενδιαφερόταν για πόσες Βίβλους μπορούσε να τυπώσει, αλλά για το γεγονός ότι δεν χρειαζόταν, πλέον, να ακούς τους κληρικούς" (Σύμβουλος επιχειρήσεων στην SRI International Upside, ΟΙΚΟΝΟΜΙKΟΣ TAΧΥΔΡΟΜΟΣ, 30-12-2000, σελ. 90) Αν δούμε την εκπαίδευση σε αντιστοιχία με την παραπάνω πρόταση, δεν θα είναι υπερβολή να πούμε ότι το μέλλον μας επιφυλάσσει εκπλήξεις. Όσο ακραία ακούγεται η πρόταση: "Η εκπαίδευση μπορεί να παρέχεται χωρίς τη διαμεσολάβηση των καθηγητών", άλλο τόσο ακραία είναι η άποψη να παραμείνουν τα πράγματα ως έχουν αγνοώντας τις τεχνολογικές εξελίξεις.
3.Μεταφέροντας την εμπειρία μου από άλλο τομέα, είναι και άλλες ομάδες επαγγελματιών που υποχρεώθηκαν από τα πράγματα να ενσωματώσουν την νέα τεχνολογία. Γιατί δεν ρωτάνε να μάθουν τι έκαναν όλοι επαγγελματίες κατασκευής πινακίδων όταν με την εισβολή των Η/Υ στη δουλειά τους έπρεπε να μάθουν τη χρήση του Η/Υ αλλά και περίπλοκα προγράμματα. Είχα την ατυχία να δω την αγωνία τους και την τύχη να εκπαιδεύσω αρκετούς απ' αυτούς. Ο ρυθμός ενσωμάτωσης της τεχνολογίας ήταν πράγματι εντυπωσιακός χωρίς οι ίδιοι να διαθέτουν περισσότερο νου απ' αυτόν που διαθέτουν οι εκπαιδευτικοί. Αλήθεια πόσοι γνωρίζουν ότι μια σειρά ειδικότητες στο χώρο της παραγωγής εντύπου απάντησαν στην πρόκληση και ενσωμάτωσαν τη νέα τεχνολογία των Η/Υ που εισέβαλε στο χώρο τους καταδικάζοντας σε εξαφάνιση κάποιες ειδικότητες.
4.Η αυτοποίηση είναι καθ' όλα νόμιμη συμπεριφορά από το σώμα των καθηγητών. Αυτό δεν σημαίνει ότι επιτρέπεται να καταλήξει αυτή η συμπεριφορά σε αυτισμό. Συστήματα (οργανισμοί) που δεν αλληλεπιδρούν ουσιαστικά με το περιβάλλον (κοινωνία και ανάγκες της), που δεν κάνουν τον κόπο να αναγνώσουν τα εξωτερικά μηνύματα, ν' αλλάξουν προσαρμοζόμενα στις νέες συνθήκες, είναι καταδικασμένα σε θάνατο. Αυτό θα συμβεί και με το εκπαιδευτικό σύστημα αν δεν νοιώσει την ανάγκη της ενσωμάτωσης των ΤΠΕ. Η παραπάνω παρατήρηση σε καμιά περίπτωση δεν σημαίνει ότι πρέπει να ξεχάσει, το σώμα των καθηγητών, να αντιδρά στην άκριτη χρήση των ΤΠΕ όταν αυτό γίνεται σε βάρος θεμελιωδών χαρακτηριστικών της εκπαίδευσης, τα οποία και δικαιούται, αν δεν υποχρεούται, να προστατέψει.
5.Οι καθηγητές μέχρι πριν από λίγο ήταν οι διανομείς γνώσης στο κέντρο της τάξης. Σιγά σιγά μετατοπιζόμαστε σε ένα σχήμα όπου ο μαθητής είναι το κέντρο και ο καθηγητής είναι ένα σημείο, απ' τα πολλά, απ' τα οποία αντλεί γνώσεις. Ο νέος ρόλος είναι διαφορετικός και απαιτείται αλλαγή στη στάση των καθηγητών, αυτό μπορεί να γίνει μόνο με την επιμόρφωση.
6.Πριν οι καθηγητές πάρουν θέση για την επιμόρφωση ας αναλογισθούν ποια θα είναι η θέση τους σε μια μελλοντική τάξη που οι περισσότεροι μαθητές θα είναι εξοικιωμένοι με τις νέες τεχνολογίες με πρόσβαση σε πολλαπλά μέσα. Η απάντηση δεν είναι δύσκολη, αυτό το σύνολο των μαθητών δύσκολα θα "ανεχθεί" αυτή την υστέρηση, αφού όλο και πιο συχνή θα είναι η επίκληση πηγών πληροφορίας στο internet.
7."… Ένα από τα κλειδιά στην επιτυχία των ΗΠΑ να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας και να αυξήσουν την παραγωγικότητα ήταν η πληροφορική. Η Ευρώπη αργοπόρησε στην υιοθέτηση αυτής της τεχνολογίας και πιστεύω ακράδαντα ότι το πιο σημαντικό βήμα που πρέπει σήμερα να κάνουμε αυτή τη στιγμή είναι να ακολουθήσουμε το παράδειγμα των ΗΠΑ και να προχωρήσουμε στη μετάβαση σε μια κοινωνία που θα βασίζεται στη γνώση. …"
και παρακάτω: "… Για να ξεπεράσουμε αυτό το πρόβλημα (της υστέρησης ), πρέπει να παράσχουμε εκπαίδευση σε όλο τον πληθυσμό της Ευρώπης και θα το κάνουμε. Τα παιδιά μας πρέπει να έχουν ίσες ευκαιρίες για πρόσβαση στην εκπαίδευση και, συνεπώς, στις ικανότητες που θα τους επιτρέψουν να εργαστούν με επιτυχία στον κόσμο του αύριο"…5. Τα παραπάνω αποτελούν τμήμα ομιλίας ου προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Romano Prodi. Οι αποφάσεις λοιπόν έχουν ληφθεί, τα παιδιά μας πρέπει να αποκτήσουν δεξιότητες σχετικά χρήση των νέων τεχνολογιών έτσι κι' αλλιώς και αυτό πρέπει να γίνει στο σχολείο με την εμπλοκή των καθηγητών αν αυτό δεν το καταλάβουν οι καθηγητές θα γίνει έξω απ' αυτό και χωρίς του ίδιους.
8. Για κάποιους που φέρνουν σαν επιχείρημα για την άρνησή τους στη συμμετοχή σε προγράμματα επιμόρφωσης, την υστέρησή μας στις τεχνολογίες και στους Η/Υ, παραθέτω την παρακάτω άποψη που δεν μπορεί να περάσει ασχολίαστη... "Είναι ιστορικά παρατηρημένο ότι τα μεγαλύτερα ωφέλη από την εισαγωγή μιας νέας τεχνολογίας (Ιnternet-H/Y) δεν προκύπτουν από την επινόηση και την παραγωγή της, αλλά από τη χρήση της. Με άλλα λόγια, η Ευρώπη και η Ιαπωνία μπορούν να αναπτυχθούν στο πεδίο αυτό με ταχύτατους ρυθμούς, αγοράζοντας ή μιμούμενες την αμερικανική τεχνολογία. Παρά την ευρύτατα διαδεδομένη φιλολογία για τα πλεονεκτήματα εκείνου που προηγείται και προπορεύεται, φαίνεται ότι η δεύτερη και η τρίτη θέση έχουν επίσης τα πλεονεκτήματά τους. Και αυτό, όχι μόνο γιατί το κόστος του σχετικού εξοπλισμού είναι σήμερα πολύ χαμηλότερο απ' ότι ήταν πριν από μερικά χρόνια, αλλά γιατί η Ευρώπη και η Ιαπωνία μπορούν να αποφύγουν τους πειραματισμούς και τα αναπόφευκτα λάθη που συνόδευσαν την εισαγωγή της σχετικής τεχνολογίας στις Ηνωμένες Πολιτείες ..."
The Economist (Pam Woodall)
Ο κόσμος του 2001
Προτάσεις:
Με βάση τα προηγούμενα, αλλά και από την εφαρμογή διαφόρων ιδεών στην διαδικασία της επιμόρφωσης κατέληξα στα εξής συμπεράσματα:
Χρειάζονται δράσεις σε τρία επίπεδα.
1.Από την διοίκηση:
Βελτίωση της επικοινωνίας με τους εκπαιδευτικούς. Ας δούμε μια ενδιαφέρουσα άποψη δυο ειδικών. "Πώς θα πεισθούν οι πολίτες"
Το εγχείρημα του εκσυγχρονισμού έχει ανάγκη να επενδύεται με ένα όραμα (αξίες), διαφορετικά εκπίπτει σε απλή διαχείριση του στάτους κβο οδηγείται δηλαδή σε αδιέξοδο. Το όραμα, με τη σειρά του, προκειμένου να μην είναι κενή ρητορεία και συνήθης πολιτικός βερμπαλισμός, έχει ανάγκη από τον συνεπή έμπρακτο συμβολισμό ο οποίος θα συνίσταται στον αυτο-περιορισμό του πολιτικού - κομματικού συστήματος και στην καλλιέργεια της θεσμικής πολλαπλότητας. Οι πολίτες θα πεισθούν από τις εκσυγχρονιστικές επαγγελίες μόνον αν αυτές αντιστοιχούν σε μια αντίστοιχη συμπεριφορά εκ μέρους των κυβερνώντων.
(Χαρίδημος Κ. Τσούκας, Β. Παπούλιας ΤΟ ΒΗΜΑ, 04-02-2001)
Ανάδειξη της αναγκαιότητας για διαρκή επιμόρφωση. (Ημερίδες στις πρωτεύουσες των νομών ώστε η επιμόρφωση των εκπ/κών να είναι και αντικείμενο σχολιασμού και των άλλων κοινωνικών εταίρων).
Κατανόηση των πρακτικών προβλημάτων που συνοδεύουν την εισαγωγή των νέων τεχνολογιών στο σχολείο6.
Σύνδεση της ικανότητας αφομοίωσης τεχνολογίας με την επαγγελματική εξέλιξη των καθηγητών. (Χωρίς στοιχεία αξιολόγησης, με όλα τα προβλήματα που γεννά αυτή η λέξη, χωρίς κίνητρα7 δεν μπορεί να περιμένει κανείς μεταβολές).
Ύπαρξη πιστοποίησης των γνώσεων για τους Η/Υ, μια πιστοποίηση που θα παίζει ρόλο στη εξέλιξη του εκπαιδευτικού. (Αυτό που ήδη περιλαμβάνεται στην προσπάθειά επιμόρφωσης είναι προς την σωστή κατεύθυνση).
Βελτίωση των συνθηκών μάθησης. (Σε σχολεία που υπάρχουν διπλοβάρδιες, σχολεία με προβλήματα στην κτιριακή υποδομή, η χρήση των Η/Υ φαντάζει εξωτική πολυτέλεια. Σε σχολεία με διαθεσιμότητα χώρων και καλές κτιριακές συνθήκες, φαίνεται να υπάρχει ένα καλύτερο κλίμα).
Αναβάθμιση του ρόλου της εκπαίδευσης με ότι αυτό σημαίνει, αφού μόνο έτσι μπορούν να αντιμετωπισθούν μακροπρόθεσμα μεγάλα προβλήματα της κοινωνίας όπως η ανεργία. Μιας εκπαίδευσης που για την οργάνωσή της θα πρέπει να δανεισθεί επιτυχημένα μοντέλα οργάνωσης από τον ιδιωτικό τομέα8.
Οι νέες συνθήκες απαιτούν διαφορετικές νοοτροπίες, ένα νέο μοντέλο διοίκησης των κέντρων επιμόρφωσης που δημιουργούνται ανά νομό και για τούτο το κριτήριο της στελέχωσης να είναι μόνο το κριτήριο της αποτελεσματικότητας αλλιώς μετά από μερικά χρόνια θα μιλάμε για μια ακόμα χαμένη ευκαιρία. (Η επισήμανση των κινδύνων είναι ένα απαραίτητο βήμα για να τους αποφύγουμε, συνήθως δεν αρκεί μόνο η επισήμανσή τους)
2.Από το Π.Ι.
Προσθήκες στα προγράμματα σπουδών (Π.Ι.) ώστε αυτά να περιλαμβάνουν δραστηριότητες που αφορούν τις νέες τεχνολογίες και την αξιοποίησή τους. Αν αυτό δεν γίνει, από την αμέσως σχολική χρονιά, τότε η όποια προσπάθεια ένταξης των ΤΠΕ στο σημερινό σχολείο είναι εκ των προτέρων καταδικασμένη, αφού η επωδός που σήμερα κατά κόρον ακούγεται: "Ωραία όλα αυτά, αλλά δεν αναφέρονται στο πρόγραμμα σπουδών και δεν εξετάζονται σε τούτο οι μαθητές", θα αποτελεί και την ταφόπετρα όποιας καινοτόμου προσπάθειας. (βλ. συνθετικές εργασίες, ελάχιστοι τις υλοποιούν, αφού δεν εντάσσονται στο πρόγραμμα και δεν βαθμολογούνται).
Μεταβολές στο πρόγραμμα σπουδών ώστε να προετοιμάζονται πολίτες με δυνατότητες διαρκούς μάθησης. (Για να είναι συμβατό στις απαιτήσεις των καιρών που θέλουν οι σημερινοί μαθητές - αυριανοί πολίτες να αλλάζουν μέχρι και 6 επαγγέλματα στη διάρκεια της ζωής τους. Μόνο μορφωμένο δυναμικό μπορεί να εμφανίζει την απαιτούμενη ευελιξία)
Στο βαθμό που το Λύκειο δεν φαίνεται να καταφέρνει την απεμπλοκή του από το τις εξετάσεις, πρέπει τα ζητούμενα στις εξετάσεις με τον ένα ή τον άλλο τρόπο να επιβάλλουν την σταδιακή εμπλοκή των νέων τεχνολογιών.
Στελέχωση και διοικητική αναβάθμιση του Π.Ι. για την αυστηρή τήρηση του πλαισίου μέσα από το οποίο θα παρέχεται η πιστοποίηση των γνώσεων στις νέες τεχνολογίες. (Χρειάζεται ειδική παρακολούθηση όλων των φορέων επιμόρφωσης και των σχολείων με τα οποία θα συνεργασθούν για να μην επαναληφθούν φαινόμενα της δεκαετίας του '80, όπου είχαμε επιμορφώσεις εργατικού δυναμικού με απόντες τους επιμορφούμενους).
Δημιουργία ομάδων στήριξης του επιμορφωτικού σχεδίου με δημιουργία υλικού - περιεχομένου. (Το Internet είναι το εργαλείο πάνω στο οποίο πρέπει να στηθεί ο μηχανισμός στήριξης. Στη διάθεση του Π.Ι. για συγκεκριμένη πρόταση).
Από τους επιμορφωτικούς φορείς- Π.Ι. - μεμονωμένους καθηγητές
Απ' όλους τους παραπάνω απαιτείται παραγωγή υλικού - περιεχομένου για την αξιοποίηση του Internet και των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση9. Χωρίς περιεχόμενο που συνεχώς πρέπει να αυξάνει και να ανανεώνεται, η όποια επιμορφωτική προσπάθεια θα πέσει στο κενό.
Περιεχόμενο που οφείλει:
Α. Να δείξει ότι οι νέες τεχνολογίες δεν αποτελούν απειλή για κανένα μάθημα, αλλά το εμπλουτίζουν και εν τέλει το ζωντανεύουν . (Παραδείγματα)
Β. Να δείξει τη χρηστικότητα των νέων τεχνολογιών με την μεγαλύτερη δυνατή σαφήνεια. (Παραδείγματα10)
Γ. Να είναι σε άμεση συνάφεια με το υπάρχον πρόγραμμα των σπουδών για να κερδίσει έτσι το ενδιαφέρον των μαθητών - καθηγητών.
Υπάρχουσες χρήσιμες πρώτες προτάσεις:
Ήδη στην επιμόρφωση έχει δείξει την χρηστικότητά του το περιεχόμενο που παρέχεται από τους επιμορφωτές της δράσης ΟΔΥΣΣΕΙΑ11, Ε-42.
Στην επιμόρφωση διαπιστώθηκε ότι με ευκολία οι "τεχνοφοβικοί" απέσυραν τις αντιρρήσεις τους, οι αδιάφοροι ενεργοποιήθηκαν, βλέποντας συγκεκριμένες προτάσεις - παραδείγματα επιμορφωτών12 και με εξέπληξε θετικά το πόσο γρήγορα πολλοί απ' αυτούς ήταν σε θέση να σχεδιάσουν μόνοι τους φύλλα δραστηριοτήτων για την αξιοποίηση του υλικού στο Internet.
Κινούμενος στον ίδιο άξονα, της χρηστικότητας, για του φυσικούς ετοίμασα ένα βιβλίο οδηγό13 με χρήσιμες διευθύνσεις για προσομοιώσεις στο Internet, όπου δίνω οδηγίες για το πως θα χειρισθούν μια προσομοίωση και ποιους διδακτικούς στόχους μπορούν να πετύχουν. Παράλληλα σε άλλο site14 τους παρέχω "τεχνική βοήθεια" καθώς και συγκεκριμένα παραδείγματα για την ένταξη των προσομοιώσεων στην διδακτική διαδικασία. Σε διάστημα δυο μηνών τα δυο αυτά υποστηρικτικά site έχουν δεχθεί πάνω από 5000 κλήσεις, ένα νούμερο καθ' όλα σεβαστό και χαίρομαι να απαντώ σε μηνύματα βοήθειας των συναδέλφων.
Αν κριθεί από την ανταπόκριση, νομίζω ότι πρόκειται για μια δοκιμασμένη επιτυχή επιμορφωτική παρέμβαση και πιστεύω ότι θα βρει μιμητές και για άλλα γνωστικά αντικείμενα.
Επίλογος:
Οι εποχή μας είναι εποχή της πληροφορίας. Είναι περισσότερο από βέβαιο ότι το σχολείο πρέπει να αλλάξει και να ενσωματώσει τις νέες τεχνολογίες. Παρ' όλες τις γκρίνιες και τις αντιδράσεις, η πλειοψηφία των καθηγητών είναι έτοιμη για την αλλαγή. Είναι ευθύνη της διοίκησης να βρει τρόπους να πείσει ότι αυτή η προσπάθεια θα έχει διάρκεια και θα στηριχθεί ουσιαστικά. Μόνο έτσι σχολείο θα καταφέρει φανεί χρήσιμο στην κοινωνία και θα ανταποκριθεί στο ρόλο που θεσμικά έχει. Οι καθηγητές, οι φορείς επιμόρφωσης, η διοίκηση, όλοι όσοι εμπλέκονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στην εκπαίδευση θα πρέπει να δώσουν τον καλλίτερο εαυτό τους στην προσπάθεια που έχει αναληφθεί. Το εγχείρημα δεν είναι καθόλου εύκολο και γίνεται ακόμα δυσκολότερο, όταν προϋποτίθεται η μεταξύ τους καλή συνεργασία.
Πιστεύω πως για το καλό του σχολείου όλοι θα ανταποκριθούν, είναι ένα στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί.
Με εκτίμηση
Αντώνιος Γκούτσιας
Φυσικός - Εεπιμορφωτής στις Τ.Π.Ε.
Το παραπάνω κείμενο σε Word click εδώ
άλλα κείμενα: εδώ
και εδώ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου