Τετάρτη 25 Οκτωβρίου 2023

Ενσώματη νόηση / Γιατί το να γράφεις με το χέρι είναι μια εντελώς διαφορετική υπόθεση

Στις αρχές του 1882, ο φιλόσοφος Φρίντριχ Νίτσε έλαβε ένα μηχάνημα που ονομαζόταν «μπάλα γραφής Malling-Hansen» ένα μικρό, έξυπνο εργαλείο που ήταν καλυμμένο με πλήκτρα. Η όραση του στοχαστή χειροτέρευε, σε σημείο που δεν μπορούσε πλέον να γράφει με το χέρι. Τον Μάρτιο του ίδιου έτους μπόρεσε να συνεχίσει να γράφει χάρη σε αυτό το νέο όργανο.

Ο φίλος του, ο συνθέτης Χάινριχ Κίζελιτς, διαπίστωσε μια ορισμένη υφολογική αλλαγή στα κείμενά του από εκείνη τη στιγμή κι έπειτα, καθώς η πρόζα του Νίτσε έγινε πιο λιτή και περιεκτική. Φαίνεται ότι επηρεάστηκε επίσης το περιεχόμενο ορισμένων από τις φιλοσοφικές του θέσεις.

Ενσώματη νόηση

Αυτή η αλλαγή -μια υπενθύμιση ότι “το μέσο είναι το μήνυμα”- θα μπορούσε να εξηγηθεί από τις νέες θεωρίες της ενσώματης νόησης. Η σύγχρονη γνωστική επιστήμη δείχνει ότι οι κινητικές και αισθητηριακές πτυχές της συμπεριφοράς μας έχουν συνέπειες που φτάνουν πιο μακριά από ό,τι αρχικά υποψιαζόμαστε.

Το μυαλό μας δεν είναι γεμάτο με ασώματες ιδέες. Πρέπει να λαμβάνουμε υπόψη τα σώματα και τις αισθήσεις μας προκειμένου να εξηγήσουμε φαινόμενα που διαφορετικά είναι ανεξήγητα.

Σε μια μελέτη που διεξήχθη πριν από σχεδόν δύο δεκαετίες, παρουσιάστηκαν στα υποκείμενα λέξεις με θετική (όπως “γλυκιά”) ή αρνητική (όπως “σκουπίδια”) χροιά. Τα υποκείμενα έπρεπε να υποδείξουν αν μια λέξη ήταν “καλή” ή “κακή” μετακινώντας ένα joystick. Τα μισά υποκείμενα έπρεπε να υποδείξουν ότι μια λέξη ήταν “καλή” τραβώντας το joystick προς το σώμα τους και τα άλλα μισά έπρεπε να υποδείξουν “καλή” σπρώχνοντάς το μακριά.

Για να δηλώσουν ότι μια λέξη ήταν “κακή”, τα υποκείμενα έκαναν την αντίθετη κίνηση από την “καλή”. Παρατηρήθηκε μια σταθερή συσχέτιση μεταξύ της έννοιας και της κίνησης: οι ταχύτερες απαντήσεις προέκυψαν από τα υποκείμενα στα οποία ζητήθηκε να δηλώσουν “καλό” τραβώντας το joystick προς το σώμα τους και να δηλώσουν “κακό” σπρώχνοντάς το μακριά.

Αυτή η άμεση εμπλοκή του σώματος και των αισθήσεων στις νοητικές διεργασίες μπορεί να εξηγήσει πώς η γραφή με το χέρι (σε αντίθεση με άλλους τύπους γραφής) μας βοηθά να μάθουμε γράμματα και λέξεις. Αυτό υποστηρίζεται από τα αποτελέσματα διαφόρων ερευνών.