Ανθρωπιστικές Σπουδές Τέλος;

 του Ηλία Μαγκλίνη

Πρόσφατο ρεπορτάζ από τις ΗΠΑ, που αναδημοσίευσε η «Κ» στην ιστοσελίδα της, αναφέρει ότι οι περικοπές στις «ανθρωπιστικές σπουδές» γίνονται όλο και περισσότερες, καθώς το εν λόγω πανεπιστημιακό πεδίο «δεν προσφέρει θέσεις εργασίας» ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΕΔΩ

 Το ακούμε και το διαβάζουμε ολοένα περισσότερο τα τελευταία χρόνια: τα ιδρύματα ανώτατης εκπαίδευσης παντού στον κόσμο μειώνουν ή και κλείνουν τις έδρες που αφορούν τα γνωστά στον αγγλοσαξονικό χώρο ως humanities.

Τι είναι τα humanities; Αυτό που στη χώρα μας ήταν παλαιότερα γνωστό ως «κλασική κατεύθυνση»: φιλολογία, φιλοσοφία, πολιτικές επιστήμες, Ιστορία, κοινωνιολογία, αρχαιολογία και άλλα.

Εχει πια περάσει πολύς καιρός από τότε που η επιλογή γνωσιακού πεδίου στην ανώτατη εκπαίδευση ήταν ανεξάρτητη από το επάγγελμα που θα ακολουθούσε ένας πτυχιούχος. Η ιδέα της μόρφωσης που παρέχει ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα ως αξία αυθύπαρκτη και αυτόνομη θεωρείται πια ρομαντική, έως και αφελής.


Αν ένα πανεπιστημιακό ίδρυμα σήμερα θεωρείται επιτυχημένο δεν είναι επειδή αναδεικνύει πρόσωπα με μια ευρύτερη και πολύπλευρη παιδεία. Θεωρείται επιτυχημένο μόνον εάν αυτό που έχει να προσφέρει στη φοιτήτρια ή στον φοιτητή έχει αμιγώς χρηστικό χαρακτήρα.

Αυτή η νοοτροπία έχει ένα βάθος χρόνου, δεν είναι κάτι καινούργιο. Ακόμη και στα τέλη της δεκαετίας του ’80, για παράδειγμα, όταν κάποιος έλεγε «θέλω να γίνω φιλόλογος» ή «πολιτικός επιστήμονας», η πρώτη κουβέντα των προβληματισμένων γονιών ήταν «και τι θα κάνεις μετά;». Πλέον, όμως, αυτό που ήταν κάποτε ανησυχία σε έναν γονιό μοιάζει να θεσμοθετείται από τα ίδια τα πανεπιστημιακά ιδρύματα.

Ολο αυτό φαίνεται πως είναι απότοκο του πνεύματος μιας εποχής στην οποία, ενώ σημειώνονται επιτεύγματα στις θετικές επιστήμες και στην τεχνολογία, ευδοκιμεί η συρρίκνωση.

Οι νέες ανακαλύψεις της αστρονομίας ή των νευροεπιστημών, οι νέες θεωρίες της κοσμολογίας, η επανάσταση της τεχνητής νοημοσύνης, όλα αυτά έχουν πολύ σοβαρές φιλοσοφικές, υπαρξιακές προεκτάσεις. Εάν περιοριστούμε στην καθαρά τεχνική πτυχή τους, θα έχουμε χάσει ένα πολύ μεγάλο μέρος από τη σαγήνη τους, αλλά και από την επίγνωση τυχόν κινδύνων για το μέλλον του ανθρώπου.

Η συρρίκνωση έχει, λοιπόν, να κάνει με μια «λογιστική» αντίληψη των πραγμάτων. Οταν περιοριζόμαστε στην «οντική» προσέγγιση και παραβλέπουμε την οντολογική.

Ο άνθρωπος δεν θα είχε φτάσει εδώ που βρίσκεται σήμερα δίχως την οντολογική του πλευρά. Δίχως τα μεγάλα ερωτήματα πάνω στην ύπαρξη και στο σύμπαν, στο παρελθόν του και στη μνήμη του, στην ταυτότητά του.

Οι περικοπές στις ανθρωπιστικές σπουδές ισοδυναμούν με ακρωτηριασμό. Στην ουσία, τα πανεπιστήμια προβαίνουν σε έναν αυτο-ακρωτηριασμό, τις συνέπειες του οποίου μακροπρόθεσμα θα πληρώσουμε όλοι.

(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ")