Τρίτη 19 Μαρτίου 2019

Το 1821 …σε μη κυβερνητικές περιπέτειες

Πρόκειται οπωσδήποτε για ένα επιβλητικό έργο. Στη σύντομη ιστορία των νεοελλήνων, ίσως ποτέ άλλοτε και για κανένα άλλο θέμα, επιστημονικό, ιστορικό, πολιτικό, εθνικό, αναπτυξιακό, θρησκευτικό ή άλλο δεν είδαμε παρόμοια κινητοποίηση δημόσιων, ημιδημόσιων ή μη δημόσιων φορέων με στόχο την προαγωγή της γνώσης. Πρόκειται για το πρωτοφανές και το ανεπανάληπτο.

Η αφορμή είναι, υποθέτουμε, η προσέγγιση της επετείου των διακοσίων χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση. Επέτειος σημαδιακή, ξεκίνημα του εθνικού κράτους μέσα στο οποίο ζούμε και μέσα στο οποίο ο ελληνισμός –σε μία ακόμα φάση της μακραίωνης ιστορίας του- μεγαλούργησε και μεγαλουργεί. Οπωσδήποτε το μέγεθος του εγχειρήματος στηρίζεται σε στέρεα υλικά. Και σε στέρεους φορείς, όπως η δημοσιότητα αναφέρει.
Το πρόγραμμα φέρει τον τίτλο, «Ψηφιακό Αρχείο 1821». Στόχος του είναι η αξιοποίηση νέων ερευνητών για τη δημιουργία μιας τεράστιας «βάσης δεδομένων» για την Ελληνική Επανάσταση του 1821, η οποία θα καταστήσει προσιτό στο ειδικό ή και στο ευρύτερο κοινό πλήθος αρχειακών υλικών, εργασιών, εικόνων και τεκμηρίων για το 1821. Η ίδια βάση θα αποτελέσει και «εκπαιδευτικό οδηγό» για τη διδασκαλία της Ελληνικής Επανάστασης στα Σχολεία.  
Ως εδώ ουδέν το μεμπτό. Ζούμε εξάλλου κάτω από τον αστερισμό του «κονστρουκτιβισμού» όπου η απόκτηση παιδείας και η γνώσης αποκτούνται μέσω της αντιεξουσιαστικής διαδικασίας:  ρίχνεις τους εκπαιδευόμενους κάθε μορφής και ηλικίας σε μια δεξαμενή «ιστορικών τεκμηρίων» και τους καλείς, μέσα από αυτή, να συνθέσουν την ιστορική πραγματικότητα με βάση τις υποκειμενικές τους επιθυμίες. Πρόκειται για την αποθέωση του «έτσι είναι γιατί έτσι νομίζουμε» και οπωσδήποτε για το τέλος της ιστορίας ως επιστήμης.
Οι φορείς του μεγαλεπήβολου αυτού προγράμματος – οπωσδήποτε λάτρεις της ιστορίας του τόπου και του λαού μας, παρουσιάζουν ειδικό «ιστορικό» ενδιαφέρον. Δεν γνωρίζουμε αν και πόσο κοντά στο ταμείο του προγράμματος, αλλά σίγουρα στην καρδιά του προγράμματος, βρίσκεται μία μη κυβερνητική. Η οργάνωση έχει ως τώρα διακριθεί σε φιλεύσπλαχνα πεδία όπως η θεραπεία των αδέσποτων σκύλων, οι αναδασώσεις, η ανταποδοτική ανακύκλωση, τα κακοποιημένα παιδιά, τα συσσίτια για φτωχούς κλπ. (https://www.act4greece.gr/?c=46). Πατριωτικοί μάλλον λόγοι την οδήγησαν στο να ασχοληθεί και με την Ελληνική Επανάσταση.
Η Act4Greece εξασκεί την πρακτική του crowdfunding αποβλέποντας στην από τους πολλούς συλλογή χρηματικών πόρων για την προώθηση των προγραμμάτων της – κάτι σαν τους «εράνους του αγώνα» μια που βρισκόμαστε στο πνεύμα του 1821. Υποθέτουμε ότι στις δύσκολες ημέρες που ζούμε οι πολλοί, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες των «όλοι μαζί μπορούμε» ή των απογόνων του πνεύματος της εθνεγερτηρίου «Εθνοτράπεζας»,  δεν έχουν περίσσεμα για να δώσουν στον αγώνα. Μέσω της οργάνωσης, τουλάχιστον… Ως εκ τούτου η τελευταία στηρίζεται μάλλον σε ευεργέτες, «στρατηγικούς εταίρους» στη σύγχρονη ορολογία. Ενδεικτικά οι τελευταίοι είναι το Κοινωφελές Ίδρυμα Αλέξανδρου Ωνάση, το Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Λάτση, το (παραδόξως μη κοινωφελές) Ίδρυμα Μποδοσάκη, κά, όπως και σε «στρατηγικούς υποστηριχτές» (ενδεικτικά η ΕΚΟ, η Aegean, η Media Markt κλπ.).
Εάν κάποιος ήθελε να είναι κακοήθης και εχθρός της «κοινωνίας των πολιτών» και της εκπορευόμενης από αυτήν φιλεύσπλαχνης διάθεσης, θα παρατηρούσε ότι «τεχνικός σύμβουλος» («ελεγκτής προγράμματος») της Act4Greece είναι μια εταιρεία με τίτλο Grant Thornton. Μια επίσκεψη στην ιστοσελίδα (https://www.grant-thornton.gr/en/) ετούτης της εταιρείας παροχής επιχειρηματικών συμβουλών θα γεννούσε ίσως κάποια ερωτήματα: το βασικό πεδίο στο οποίο ειδικεύεται η εν λόγω εταιρεία είναι η …φορολογία. Προφανώς για να μην ξεχάσει κάποιος από εκείνους που προσφεύγουν στις υπηρεσίες της την πληρωμή των αναλογούντων στα εισοδήματά του φόρων!
Στη διάθεση λοιπόν της φιλεύσπλαχνης αυτής πρωτοβουλίας τέθηκαν οι θησαυροί της ελληνικής ιστορίας, το οτιδήποτε συνδέεται με την Επανάσταση του 1821. Ποιοι δημόσιοι φορείς διέθεσαν το υλικό τους; ΟΛΟΙ. Η βιβλιοθήκη της Βουλής, η Εθνική Βιβλιοθήκη, τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, το Ελληνικό Λογοτεχνικό Ιστορικό Αρχείο το Κέντρο Ελληνικής Μουσικής «Φοίβος Ανωγειανάκης», το Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών του ΙΤΕ κλπ. κλπ. . Κεντρικό συντονιστικό ρόλο στο όλο εγχείρημα διαδραματίζει το Κέντρο Έρευνας για τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες. Το Κέντρο έχει τη στήριξη των Ιδρυμάτων Ι. Λάτση και Σ. Νιάρχου και ιδρυτικό του μέλος υπήρξε ο νυν υπουργός Παιδείας. Σχεδόν εντυπωσιάζει η διαπίστωση για το πόσο μικρός είναι ο κόσμος.  
Εν κατακλείδι: Παρατηρούσε ένας αρθρογράφος «αριστερής» εφημερίδας ότι τα «200 Χρόνια από το 1821» δίνουν την ευκαιρία «ξεπλύματος», παλαιότερων άτυχων επετειακών συγκυριών. Στα 100 χρόνια έγραψε, είχαμε τα μικρασιατικά, στα 150 χρόνια είχαμε χούντα. Τώρα που έχουμε δημοκρατία, φιλεύσπλαχνους ευεργέτες και την στήριξη εταιρειών επιχειρηματικών συμβουλών η αλήθεια για το 1821 μπορεί επιτέλους να λάμψει. Ίσως να είναι έτσι. Μένει να αποδειχθεί. Εκείνο πάντως που ως τώρα πιστοποιείται είναι ότι η διάθεση για γενική «αξιοποίηση» του εθνικού μας πλούτου –υλικού, ιστορικού και πνευματικού – δεν αφορά μόνο τις αρχαιότητες. Δυστυχώς απλώνεται βαθιά, ως τις ψυχές των ανθρώπων. Ως την ψυχή του λαού μας. Εδώ, βέβαια, πρόκειται για μη κυβερνητική ανιδιοτέλεια. Οπότε ο γενικότερος εκμαυλισμός, που έχει γίνει καταθλιπτικός μηχανισμός και πεδίο δόξας λαμπρό για  «επιχειρηματικούς συμβούλους», δεν θα πρέπει να μας ανησυχεί.         
* Ο Γιώργος Μαργαρίτης είναι καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας στο τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.

Δεν υπάρχουν σχόλια: