«Δεν με ενδιαφέρει ποιος γράφει τους νόμους μιας χώρας –ή ποιος συντάσσει τις συνθήκες της– αν μπορώ εγώ να γράφω τα εγχειρίδια οικονομίας των πανεπιστημίων της», είχε πει ο Πολ Σάμουελσον. Ο νομπελίστας οικονομολόγος είχε καταλάβει πως ό,τι ισχύει για τα ηλεκτρονικά γκάτζετ ισχύει και για τις οικονομίες: εκείνος που συντάσσει τα φυλλάδια οδηγιών καθορίζει πώς θα χρησιμοποιηθεί το αντικείμενο, και για ποιο σκοπό.
Το αξίωμα του Σάμουελσον παρέμεινε ισχυρό μέχρι την κατάρρευση της Lehman Brothers, η οποία πυροδότησε όχι μόνο κρίση στην οικονομία αλλά και κρίση στην οικονομολογία. Στα έξι χρόνια που έχουν περάσει έκτοτε, η φήμη εκείνων των αρχιερέων του καπιταλισμού, των πανεπιστημιακών οικονομολόγων, έχει υποστεί μεγάλη φθορά.
Στη Βρετανία, η ίδια η βασίλισσα αναρωτήθηκε γιατί κανένας από αυτούς δεν είδε το κραχ να έρχεται, ενώ ο Αντι Χαλντέιν, της Τράπεζας της Αγγλίας, παρατήρησε ότι η κρίση γκρέμισε συθέμελα όλα τα καλοσχεδιασμένα μοντέλα των συναδέλφων του. Και τον περασμένο μήνα, σπουδαστές οικονομολογίας, από το Μάντσεστερ μέχρι την Καλκούτα, πήραν και αυτοί θέση μάχης απαιτώντας ριζικές αλλαγές σ’ αυτά που διδάσκονται.
Σ’ ένα μανιφέστο που υπογράφηκε από 42 ενώσεις φοιτητών οικονομικών επιστημών από 19 χώρες, οι σπουδαστές διεκτραγωδούν τη «δραματική στενότητα της διδασκόμενης ύλης», που παρουσιάζει την οικονομία σαν να λειτουργεί «σε κενό αέρος». Το αποτέλεσμα είναι ότι η γενιά που αναμένεται να διαχειριστεί την οικονομία μας, από τα υπουργικά γραφεία μέχρι τις διευθύνσεις των μεγάλων εταιρειών, συζητά για την οικονομική πολιτική χωρίς να αγγίζει «τις ευρύτερες κοινωνικές συνέπειες και τις ηθικές συνεπαγωγές των οικονομικών αποφάσεων».
Το πρόβλημα συνοψίζεται από έναν εκ των συντονιστών του μανιφέστου, τον Φαχίμ Ροκαντίγια, του Πανεπιστημίου της Γλασκώβης. «Οποτε δίνω εξετάσεις, αναγκάζομαι να μετατρέψω τον εαυτό μου σε ρομπότ». Ωστόσο, ο ίδιος και οι άλλοι συνάδελφοί του δεν επιζητούν να αποφύγουν τα μαθηματικά ή να ρίξουν στην πυρά τα συγγράμματα της Σχολής του Σικάγου. Απλώς αντιτίθενται στην ιδέα ότι υπάρχει μία και μόνη σωστή μέθοδος για να διδάσκεται η οικονομολογία, ιδιαίτερα μετά την απόδειξη της παταγώδους ανεπάρκειας αυτής της υποτιθέμενης επιστημονικής μεθόδου.
Στον αγώνα τους για να γίνει πιο «δημοκρατική» η διδασκαλία, οι φοιτητές έχουν συναντήσει τρομερές δυσκολίες. Οπως συνέβη και στο πολιτικό πεδίο της περιόδου μετά την κρίση, οι δυνάμεις του συντηρητισμού αποδεικνύονται πολύ ισχυρές. Ενδεικτικό για την αντίσταση του καθηγητικού κατεστημένου είναι το παράδειγμα του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ. Από το περασμένο φθινόπωρο, μέλη ενός φοιτητικού ομίλου που ασχολείται με το θέμα της οικονομικής κρίσης και των συνεπειών της έκαναν προσπάθειες για να διευρύνουν τη διδασκόμενη ύλη τους. Διοργάνωσαν διαλέξεις από «ετερόδοξους» οικονομολόγους, ακόμα και απογευματινά μαθήματα για τις «φούσκες», τον χρηματοπιστωτικό πανικό και τα κραχ.
Θα περίμενε κανείς οι καθηγητές της σχολής να επιδοκιμάσουν αυτές τις πρωτοβουλίες των φοιτητών. Κάθε άλλο. Η Σχολή Οικονομικών Επιστημών του Μάντσεστερ ανακοίνωσε πρόσφατα ότι δεν θα ανανέωνε το συμβόλαιο του «εξωσχολικού» λέκτορα και ότι οι σπουδαστές που ήθελαν να μάθουν για το χρηματοπιστωτικό κραχ θα έπρεπε να πάνε στη Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων.
Οι φοιτητές επισημαίνουν ότι εκπαιδεύονται για να αποστηθίζουν την οικονομική θεωρία και να την αναπαράγουν στις εξετάσεις, αλλά ποτέ δεν τους επιτρέπεται να αμφισβητούν τις πεποιθήσεις που τη στηρίζουν. Αυτό δεν είναι εκπαίδευση: είναι λοβοτομή.
Το παράδειγμα του Μάντσεστερ αποτελεί μέρος μιας πολύ ευρύτερης τάσης όπου οι οικονομολόγοι που δεν ανήκουν στο κυρίαρχο ρεύμα αποκλείονται από τα οικονομικά πανεπιστήμια και αναγκάζονται να καταφύγουν σε Τμήματα Γεωγραφίας ή Διοίκησης Επιχειρήσεων. Η λογική προέκταση αυτής της τάσης είναι ότι μπορείς να διδαχθείς την οικονομολογία με έναν μόνο τρόπο, επειδή οφείλεις να διαχειριστείς την οικονομία με έναν μόνο τρόπο.
Οπως συμβαίνει και σε τόσους άλλους τομείς της σημερινής τάξης πραγμάτων, οι οικονομολόγοι του κυρίαρχου ρεύματος είναι φιλελεύθεροι στην ιδεολογία, αλλά συχνά ενδέχεται να είναι αυταρχικοί στην πράξη. Το αίτιο γι’ αυτό συνοψίζεται ευφυέστατα από έναν μη οικονομολόγο, τον Απτον Σινκλέρ: «Είναι δύσκολο να κάνεις έναν άνθρωπο να καταλάβει κάτι, όταν ο μισθός του εξαρτάται από το να μην το καταλάβει». Πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου